Maand van de geschiedenis - Gemaal Binnenvree

In Coevorden bevindt zich, vlakbij het voormalige kantoor van onze rechtsvoorganger Velt en Vecht, een klein gemaaltje. Het is het oudste nog bestaande gemaal van ons waterschap. Een gedenksteen naast de ingang vermeldt dat het gemaal is gesticht door Waterschap ‘Weijerswold’ in 1928.

Een moeizame start

Al bij de oprichting van het waterschap Weijerswold in 1921 werd reglementair bepaald dat een gedeelte van het waterschap bemalen (beheersen waterpeil oppervlaktewater) moest worden. Het waterschapsbestuur, dat opzag tegen de kosten, wachtte tot september 1925 en vroeg toen aan de hoofdingenieur der provinciale waterstaat Drenthe om een ‘onderzoek tot vereiste van bemaling in te stellen’. Men vroeg naar de bekende weg. Het antwoord van de hoofdingenieur, eind januari 1926, was duidelijk: er moest een gemaal komen voor de lagere gronden van het waterschap. De hogere gronden konden onder vrij verval lozen op het Stieltjeskanaal, mits de onderhoudstoestand werd verbeterd.

De gemeente Coevorden en diverse ingezetenen drong ook aan op de spoedige bouw van een gemaal teneinde de ‘droevige toestand van het benedengedeelte van het waterschap te verbeteren’. Het was nu wel duidelijk dat er iets moest gebeuren. Op 26 februari 1926 gaf het waterschap de Nederlandsche Heidemaatschappij te Arnhem opdracht om voor de som van 100 gulden een ‘plan met kosten-begrooting voor de nodige bemaling’ op te stellen, overigens ‘zonder eenige verplichting wat betreft de uitvoering van het werk’.

Het verbeteringsplan

Het waterschapsbestuur wilde de verbeteringswerken meteen grondig aanpakken. De opdracht aan de Heidemaatschappij bestond daarom uit het maken van een verbeteringsplan voor het totale waterschapsgebied van 1300 hectare.

Op 7 augustus 1926 levert de Heide Maatschappij haar rapport op. Men adviseert een voor die tijd  moderne elektrische bemalingsinrichting en daarbij ‘de electromotor bij verschillende waterstanden op automatische wijze in en uit te schakelen, zoodat geen geregelde bediening noodig is’. Ook geeft de Heidemaatschappij een duidelijk advies voor de locatie van het gemaal: ‘Als plaats komt in aanmerking het terrein, grenzende aan den dijk langs het Stieltjeskanaal en Pampert. Hier bevindt zich in de onmiddellijke nabijheid een kabel van het Electriciteitsbedrijf, zoodat de aansluitingskosten zoo gering mogelijk worden. Bovendien kan van het Oude Drostendiep als boezem gebruik gemaakt worden, waardoor een belangrijk bedrag aan verbetering van bestaande waterleidingen bespaard wordt’. Een slimme keuze.

Men adviseerde een gemaalcapaciteit van 30 m3/minuut. Het beoogde bemalingsgebied had een omvang van 500 hectare. Voor het vrij afwaterende deel van het waterschap werd een verbeteringsplan voor de waterlopen opgeleverd.

Het ging om een forse investering. De bemalingsinstallatie inclusief bijbehorende aanpassingen aan het watersysteem werden geraamd op 21.000 gulden. Voor de jaarlijkse exploitatiekosten ging men uit van 2750 gulden. De verbeteringswerken van de bestaande waterlopen in het vrij afwaterend deel van het waterschap (waaronder bijna 4200 m3 handmatig grondverzet!) werden daarentegen geraamd op ‘slechts’ 5000 gulden.

Op de pof

Korte tijd later start de uitvoering van de werkzaamheden. Men gaat alvast aan de slag, zodat men optimaal kan profiteren van het droge zomerseizoen. De benodigde vergunningen komen later wel. Provincie en gemeente steunen deze pragmatische aanpak. Ook de financiering laat nog even op zich wachten. Maar de Heidemaatschappij biedt uitkomst: zij zijn bereid om de kosten voor te schieten.

Oplevering en latere jaren

Verdere details over de bouw en oplevering van het gemaal zijn niet bekend. Het kwam in 1928 gereed. Daarmee was het waterschap Weijerswold klaar voor de toekomst. Het gemaal deed jarenlang trouw zijn werk. Vanaf eind jaren ’50 werd het bemalingsgebied verkleind tot de huidige woonwijken Binnen- en Buitenvree. Voor het landelijk gebied werd toen een nieuw, groter gemaal gebouwd: “Weijerswold”, dat in de jaren 2000 is vervangen door gemaal “Ossehaar”.

Toen gemaal Binnenvree in 2012 aan een grondige renovatie toe was, waren er plannen om het te slopen. Mede op initiatief van een aantal waterschappers is het karakteristieke gebouwtje gelukkig in oude glorie hersteld. Ook het bovengrondse deel van de uit 1928 daterende pomp kon behouden worden. En daarmee is een mooi stukje waterschapsgeschiedenis bewaard gebleven!