Loodiep

We leggen in het Loodiep 5 vispassages aan. Hiermee zorgen we dat vissen van het kanaal Coevorden-Zwinderen naar de Geeserstroom kunnen zwemmen. Dit noemen we vismigratie. Bij de stuw Zwinderen plaatsten we in het voorjaar 2024 een vislift.

En op verschillende plekken leggen we natuurvriendelijke oevers aan. Deze werkzaamheden combineren we zoveel mogelijk met noodzakelijk onderhoud. Zo hebben we in het najaar van 2023 de beek uitgebaggerd We voeren alles uit in verschillende fases. Zo hebben we in het najaar van 2023 de beek uitgebaggerd.

We voeren werkzaamheden in het Loodiep uit zodat de beek voldoet aan de eisen vanuit de Kaderrichtlijn Water (KRW).

In het Loodiep bij Coevorden zijn in 2024 vijf visliften geplaatst. Deze innovatieve vispassages leveren nu al een unieke inzage in de migratie van vissen. Wij hebben onderzoek gedaan naar de werking van de visliften en de eerste resultaten zijn positief.

Vissen zorgen voor een betere waterkwaliteit. Sterker nog, de aanwezigheid van vissen bepaalt voor een deel de biologische waterkwaliteit binnen de Kaderrichtlijn Water. Daarom investeren we in het aanleggen van vispassages, zodat het leefgebied van vissen vergroot wordt.

In het Loodiep bij Coevorden zijn in 2024 vijf vispassages gerealiseerd door het plaatsen van visliften. Hierdoor kunnen de vissen langs de vijf stuwen die in het Loodiep liggen. De vislift is een compacte vispassage in een ronde vorm. In de binnenkant zit een soort wenteltrap waardoor vissen omhoog kunnen zwemmen. Daarnaast is het een meetstation dat zowel de passerende vissen als parameters zoals temperatuur, waterafvoer en de hoeveelheid water meet. Dit wordt vastgelegd in een online portal. Deze meetgegevens gebruiken we om vismigratie verder te optimaliseren en gerichter waterbeheer toe te passen.

Snel en efficiënt

Wij zijn enthousiast over de snelheid waarmee in het Loodiep vijf visliften ontworpen en gerealiseerd zijn. In combinatie met de renovatie en automatisering van vier stuwen zijn er twee opgaven in één keer opgepakt. Dit werkte goed omdat uit de eerste resultaten van de vislift blijkt, dat verschillende soorten vissen de vislift passeren. Op andere plekken in het land zien we ook dat de vislift werkt.

Opvallende resultaten

Voor de monitoring van de KRW-doelen onderzoeken we elke 3 jaar de visstand, ook in het Loodiep. In de laatste meting van 2022 troffen we acht verschillende soorten in het Loodiep aan. In de vislift Zwinderen zien we in 2024 al 16 verschillende soorten. Dit aantal is meer dan we hadden verwacht. Een logische verklaring kan zijn dat de KRW-meting altijd een momentopname is. Terwijl de monitoring van de vislift continu wordt uitgevoerd.

Doel

Uiteindelijk is het doel dat ook vissen vanuit de Vecht via het kanaal Coevorden Zwinderen het Loodiep bereiken en opzwemmen. Om te bepalen of dit gebeurt, onderzochten we ook in het kanaal de visstand. Dit is gedaan vóórdat de vislift bij de eerste stuw is gerealiseerd. Hiermee krijgen we inzicht in het potentiële visaanbod dat nu via de visliften het Loodiep kan opzwemmen. De resultaten laten zien dat er in het kanaal extra soorten zitten die we niet zien bij de vislift in Zwinderen. Dit kan in potentie zorgen voor een KRW-doelverhoging. We concluderen dit voorzichtig omdat het extra aanbod beperkt is. En we zien zowel in het kanaal als bij de vislift Zwinderen vooral vissen die houden van stilstaand plantenrijk water, deze vissoorten noemen we plantminnende soorten. Deze komen vooral voor in stilstaand water en kanalen. Voor het realiseren van de KRW-doelen zijn juist ook vissen nodig die houden van leefgebieden met stromend water en die over grote afstanden migreren. Deze vissen noemen we stromingsminnende en migrerende soorten en die willen we in het Loodiep krijgen. De afwezigheid van deze vissen is opvallend, juist ook omdat deze vissen belangrijk zijn om de KRW-doelen te halen. Hierdoor verwachten we dat er op de korte termijn (0 tot 5 jaar) geen grote verbetering van de doelen plaatsvindt. Op de langere termijn (5 tot 10 jaar) kunnen wel nieuwe migratieroutes ontstaan en is het mogelijk alsnog deze soorten in het Loodiep aan te treffen.

Niet voor alle situaties de beste oplossing

De voorbereiding en het aanleggen van een vislift is snel te realiseren. Dit kan ons helpen om sneller vispassages te realiseren en daarmee sneller de KRW maatregelen te realiseren. Het aanleggen van een vislift is sneller te realiseren dan bijvoorbeeld vispassages zoals een nevengeul of bekkenpasssage. Toch is het belangrijk te noemen dat de vislift één mogelijkheid is om een vismigratie barrière op te heffen. Het is niet dé oplossing in elke situatie. Een natuurlijkere oplossing zoals bijvoorbeeld het aanleggen van een nevengeul, geniet vanuit ecologisch oogpunt de voorkeur. Hoe natuurlijker, hoe beter gaat hierbij op.

Digitalisering biedt meerwaarde

De digitalisering is een belangrijk aspect van de vislift en hiermee onderscheidt het zich tot de meer gangbare vismigratie oplossingen. Dit betekent dat we de vispassage op afstand kunnen bedienen en monitoren, dit is inzichtelijk via een online portal; https://wsvs.vislift.nl

De werkwijze

Bij droogte zien we de waterpeilen dalen en kunnen we op afstand de waterbesparende functie aanzetten. De monitoring geeft inzicht in de vismigratie. Daarmee is er vrij direct inzicht of vissen wel of niet migreren. In combinatie met bijvoorbeeld waterstanden, temperatuur of stroomsnelheden, registreren en concluderen we op afstand voorzichtige conclusies van mogelijke oorzaken. Daarmee kan met de instelbare deurstand op afstand een aanpassing worden gedaan zonder dat een beheerder het veld in hoeft. De portal en visualisatie van vismigratie zorgen ook voor enthousiasme en herkenning. Dit is ook een mooie meerwaarde in het realiseren van vismigratie.

Vervolg

In 2025 hebben we ook gegevens van de winter- en voorjaarsmigratie van vissen in de visliften. Deze voegen we dan toe aan dit onderzoek en ronden het af. Dit geeft ons een extra onderbouwing over de werking en efficiëntie van de vislift om barrières op te heffen. In 2025 zijn er ook elders in ons beheergebied visliften gepland voor realisatie. Hiermee blijven we bouwen aan een betere waterkwaliteit.

In de komende tijd voeren we diverse werkzaamheden uit in het gebied. We delen deze werkzaamheden in verschillende fases in.

Fase 1

In fase 1 leggen we vier vispassages aan bij de stuw Zwinderen, A37, Broekkampsdijk en ten Holteweg. In deze fase gaan we ook de stuwen A37, Broekkampsdijk en ten Holteweg automatiseren en voeren we daar onderhoud uit. Zo hebben we op 13 maart 2024 de eerste vislift bij stuw Zwinderen in gebruik genomen.

In mei 2023 is stuw Broekkampsdijk afgerond en in juni 2023 wordt stuw Ten Holteweg afgerond. De bedoeling is dat de stuwen Hoogehaar en A37 daarna volgen. Voor de uitvoering zijn we afhankelijk van de weersomstandigheden. Door het natte weer is de afvoer aan de hoge kant. Als er teveel water door het Loodiep stroomt kan de uitvoering worden uitgesteld.

Fase 2

In deze fase gaan we aan de slag bij stuw Hoogehaar. We automatiseren de stuw, voeren onderhoud uit, leggen een vispassage aan en tot slot maken we hier een glooiende oever. De planning is dat we in augustus 2024 klaar zijn met het werk bij stuw Hoogehaar.

Fase 3

In deze fase  leggen we natuurlijkere oevers aan op verschillende plekken langs het hele Loodiep. De KRW opgave is 1000 strekkende meter oevers. In fase 2 bij Hoogehaar realiseren we de eerste 90 meter. In fase 3 worden de resterende meters gerealiseerd. Dit gebeurt deels in de vorm van bosoevers, waarbij we het onderhoudspad laten begroeien. En op andere plekken in de vorm van glooiende oevers waar door het onderhoudspad te vergraven.  Om dit mogelijk te maken is begin mei 2024 een vergunning aangevraagd. De uitvoering van fase 3 is gepland in 2025.

In dit project maken we gebruik van Visliften van www.vislift.nl. De Vislift maakt vismigratie mogelijk zonder dat hier veel ruimte voor nodig is. Ook is het snel te realiseren. Omdat dit voor waterschap Vechtstromen de eerste keer is, werken we samen met RHDHV en studenten van Windesheim, van Hall Larenstein en Wageningen. Samen werken de betrokken partijen aan een onderzoek naar de effectiviteit en efficiëntie van de vislift. Zo voerde Waardenburg Ecology een 0-meting uit in het kanaal Coevorden-Zwinderen, om te onderzoeken welke soorten vis daar aanwezig zijn. Zodat we in het najaar van 2024 kunnen controleren of deze vissen ook via de visliften het Loodiep bereiken.