Waterverdeling in tijden van schaarste
Waterverdeling bij schaarste van (oppervlakte)water (verdringingsreeks)
Door de langdurige droogte (geen regen) en de hitte (meer verdamping) hebben we steeds minder water in onze beken, sloten en rivieren. In ons deel van Nederland worden die beken en sloten voornamelijk gevoed vanuit de lucht (regen) of vanuit andere rivieren. Momenteel is er al lange tijd geen regen gevallen en ook in andere delen van Europa is dat het geval, waardoor we geen of zeer weinig water vanuit andere rivieren krijgen.
Gelukkig krijgen we nu vanuit het IJsselmeer en de IJssel extra water aangeleverd. Dat water wordt eerst omhoog gepompt en daarna via een uitgebreid kanalenstelsel (waaronder de Twentekanalen) ons gebied in geleid. Echter, dat water raakt ook een keer op. En dan? Dan moeten we het beschikbare water verdelen. Het gaat dan het eerst naar de zaken die van groot belang zijn, zoals zorgen dat onze dijken stevig blijven, dat er drinkwater is en dat onze energiecentrales kunnen blijven draaien. Andere zaken zoals bijvoorbeeld beregening van gewassen, scheepsvaart, recreatie etc. krijgen dus een lagere prioriteit.
Na een eerdere periode van droogte, in 2003, is de verdringingsreeks (opeenvolgende reeks van maatregelen die wordt ingevoerd bij dreigende schaarste van water) opgesteld. Daarin staat hoe het water van rivieren en meren verdeeld wordt in tijden dat er minder water beschikbaar is. In de animatie van Rijkswaterstaat over de verdringingsreeks kun je zien wat prioriteit heeft bij deze waterverdeling.
Landelijk bepaald, regionaal uitgewerkt
Daarvoor is landelijk een tabel samengesteld met vier categorieën (zie tekening tabel en animatie RWS (rijkswaterstaat)), die de verdringingsreeks (opeenvolgende reeks van maatregelen die wordt ingevoerd bij dreigende schaarste van water) heet. In die tabel staat aangegeven welke zaken voorrang krijgen bij de waterverdeling op andere zaken. De categorieën 3 en 4 zijn vervolgens regionaal uitgewerkt door de provincies en de waterschappen.
In categorieën 3 en 4 van de verdringingsreeks komt het stopzetten van beregening uit oppervlaktewater aan de orde. Dit raakt onder andere de agrarische sector. Voor ons gebied is die agrarische sector een belangrijke functie. De afgelopen tijd hebben we geprobeerd op zoveel mogelijke plekken de boeren zoveel en zo lang mogelijk van water te voorzien. Als de droogte aanhoudt kan het zijn dat we geen of minder water aangevoerd krijgen. Dan zijn er een aantal functies die geen meer water krijgen. Dat betekent dat de functies die onder in categorie 4 zitten als eerste afvallen. Naar gelang het watertekort nijpender wordt volgen er meer functies waar geen water meer voor beschikbaar is. In categorie 4 zitten naast recreatie en scheepvaart, ook agrarische functies, zoals gras en mais en reguliere teelten zoals aardappelen en bieten. Andere gewassen die een hogere opbrengst per hectare hebben, de zogenaamde ‘kapitaalintensieve teelt’ staan in categorie 3. Die gewassen kunnen dus in principe langer van water worden voorzien.
Het gebruik van oppervlaktewater voor beregening wordt, in geval van toenemende schaarste, in drie stappen afgebouwd:
- Gras en maïs voor veevoer (in categorie 4 van de verdringingsreeks)
- Reguliere teelten (in categorie 4 van de verdringingsreeks)
- Kapitaalintensieve teelten (in categorie 3 van de verdringingsreeks)
Naast de landbouw zijn er nog verschillende andere functies, die afhankelijk zijn van water, ondergebracht in de verdringingsreeks. Deze functies krijgen ook achtereenvolgens minder of geen water op het moment dat er te weinig water is. Het gaat dan bijvoorbeeld om het schutten van schepen, het doorspoelen van stedelijk water en de aanvoer van water naar natuurgebieden.
Reguliere en kapitaalintensieve teelt
De opbrengst per hectare bepaalt het verschil tussen de reguliere en kapitaalintensieve teelt. De grens ligt daarbij op 10.000 euro per hectare. Gewassen met een opbrengst van minder dan 10.000 euro per hectare horen bij de reguliere teelten. Gewassen met een opbrengst hoger dan 10.000 euro per hectare horen bij de kapitaalintensieve teelten. Welke gewassen in de diverse categorieën vallen, kunt u vinden in de gewassenlijst.
We snappen dat het voor een agrariër moeilijk is dat zijn of haar gewassen geen water meer krijgen terwijl een buurman met een ander soort gewas nog wel water krijgt. We spannen ons in om zo lang mogelijk zoveel mogelijk functies, van water te voorzien. Maar als het water steeds schaarser wordt, zijn keuzes helaas onvermijdelijk. Met de verdringingsreeks is bepaald hoe we in Nederland en binnen Vechtstromen deze keuzes maken.